Sinice nad morzem – jak wyglądają i gdzie występują?

1.  Sinice – co to jest i dlaczego są niebezpieczne? 
2.  Gdzie występują sinice? 
3.  Sinice – mapa częstego występowania w ostatnich latach 

Sinice to organizmy samożywne, nazywane też cyjanofitami, cyjanobakteriami oraz cyjanoprokariotami, obecnie zaliczane do prokariotów należących do królestwa bakterii. Sinice cechują się dużą odpornością na trudne warunki, w tym susze czy wysokie temperatury, co sprawia, że są w stanie przetrwać niemal wszędzie. Niektóre sinice zawierają toksyny, które stają się szczególnie niebezpieczne, gdy pojawiają się w wodzie. Z tego powodu stwierdzone sinice w jeziorze lub morzu zawsze wiążą się z koniecznością wydania decyzji o zamknięciu kąpieliska.

To jednak niejedyne pytanie, jakie wzbudzają sinice – jak wyglądają te organizmy? Na pierwszy rzut oka mogą przypominać one glony, ponieważ w momencie zakwitu unoszą się tuż pod powierzchnią wody. Podstawową różnicą między sinicami a glonami jest fakt, że drugie z wymienionych nie wydzielają trucizn, więc nie stanowią zagrożenia dla człowieka. Sinice natomiast wytwarzają kilka rodzajów niebezpiecznych toksyn, w tym hepatotoksyny, neurotoksyny i dermatotoksyny, które mogą wywołać zatrucie. Jego objawami mogą być:

• rumień i wysypka na skórze,
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a zwłaszcza nudności i wymioty,
• uczucie świądu,
• bóle głowy, brzucha i mięśni,
• uczucie duszności,
• zaczerwienienie i opuchlizna oczu,
• gorączka.

Co bardzo ważne, by doszło do zatrucia, wcale nie jest niezbędny kontakt fizyczny. Rozkwit sinic, czyli w rzeczywistości masowy rozwój bakterii w Bałtyku sprawia, że wydzielane przez nie szkodliwe toksyny mogą unosić się nawet w powietrzu. Przy stwierdzonej obecności sinic w wodzie należy zatem nie tylko całkowicie zrezygnować z kąpieli w morzu, ale także unikać przebywania w pobliżu skażonego zbiornika. Konsekwencje kontaktu z sinicami mogą być szczególnie groźne dla dzieci. Z tego powodu pojawienie się choćby jednego z powyższych objawów powinno być przesłanką do konsultacji z lekarzem. Należy również uważać, by wody skażonej sinicami nie napiły się zwierzęta domowe.

Warto jednak podkreślić, że przy niewielkim zagęszczeniu sinice są ważnym elementem ekosystemu wód naturalnych. Ponadto wykorzystuje się je też jako naturalny nawóz – wprowadzają one do gleby związki azotowe, skutecznie ją wzbogacając, co może przyczynić się do poprawy zbiorów ryżu czy fasoli.

W procesie zakwitu sinic główne role odgrywają trzy czynniki: wysoka temperatura, delikatne falowanie wody oraz dostęp do azotanów i fosforanów, które przyspieszają proces rozmnażania tych organizmów. Korzystne warunki do rozwoju sinic panują przede wszystkim w zanieczyszczonych słonych wodach morskich i jeziorach, ale nawet w zbiornikach zaporowych, w których dochodzi do przeżyźnienia. Całkowicie naturalną konsekwencją jest więc fakt, że w polskim morzu niemal każdego lata pojawiają się sinice – Bałtyk bowiem stwarza im wręcz idealne warunki do rozmnażania.

Jak rozpoznać obecność sinic? Woda, w której doszło do ich masowego wzrostu, staje się mętna i zielona, a w jej pobliżu unosi się nieprzyjemny zapach. Charakterystycznym objawem, który towarzyszy rozwojowi sinic, są także gęste, zielone kożuchy formujące się na powierzchni wody, które z pozoru mogą przypominać glony. O obecności sinic może świadczyć również pojawiająca się przy brzegu mętna piana.

Słona woda, zanieczyszczenia spływające do morza wraz z zasilającymi je rzekami oraz panujące w wakacje wysokie temperatury sprawiają, że sinice nad Bałtykiem występują właściwie każdego lata. Co prawda można je zaobserwować niezależnie od aktualnej pory roku, ale to właśnie w najcieplejszych miesiącach stają się one wyjątkowo uciążliwe i niebezpieczne.

Wysoki stopień skażenia sinicami powoduje, że zamykane są kąpieliska. Sinice regularnie pojawiają się zwłaszcza w obrębie Zatoki Gdańskiej. W okolicach jakich miast najczęściej występują sinice? Gdańsk, Gdynia czy Stegna to tylko kilka z miejscowości, w których latem z powodu sinic może obowiązywać okresowy zakaz kąpieli. Należy jednak pamiętać, że powierzchniowy zakwit może przesunąć się w inne rejony wybrzeża nawet w kilka godzin, dlatego przed pójściem na plażę warto sprawdzić komunikaty przekazywane przez sanepid lub kanały informacyjne.