- Gwarancje ubezpieczeniowe są produktem dość nietypowym, gdy spojrzymy na świat ubezpieczeniowy. W odróżnieniu od umów ubezpieczenia ich celem nie jest transfer ryzyka, czy też ochrona przed skutkami określonych zdarzeń o charakterze losowym. Ich główną funkcją jest wsparcie płynności finansowej klientów. Podstawowym zaś ryzykiem związanym z udzieleniem gwarancji jest dla ubezpieczyciela ryzyko kredytowe, a nie ubezpieczeniowe.
- Można śmiało powiedzieć, że z punktu widzenia ryzyka gwarancji ubezpieczeniowej bliżej jest do kredytu niż do umowy ubezpieczenia. Jak się nietrudno domyślić, w takim przypadku ocena ryzyka łączącego się z udzieleniem gwarancji różni się zasadniczo od oceny ryzyka towarzyszącej typowym produktom ubezpieczeniowym.
- W przypadku ubezpieczeń szkody są zjawiskiem naturalnym, zakładanym i oczekiwanym. Ich częstość występowania oraz wartości badane są i opisywane metodami statystycznymi. Z odmienną sytuacją mamy do czynienia przy gwarancjach ubezpieczeniowych, gdzie wyjściowym założeniem powinna być zasada „zerowego ryzyka” lub inaczej „zerowej szkodowości”. Oznacza to, że decyzji o udzieleniu danej gwarancji powinno towarzyszyć przekonanie, iż transakcja ta wiąże się z „zerowym ryzykiem” i nie spowoduje u gwaranta straty. Warto tutaj zaznaczyć, że uruchomienie gwarancji przez jej beneficjenta, skutkujące wypłatą z jej tytułu, nie musi oznaczać dla gwaranta straty w każdym przypadku. Pamiętajmy bowiem, że nierozłącznym elementem transakcji gwarantowania co do zasady powinno być prawo regresu w stosunku do klienta zlecającego udzielenie danej gwarancji. Dopiero zatem nieskuteczny regres będzie oznaczał dla gwaranta stratę.
- W konsekwencji proces oceny ryzyka odbywa się najczęściej w sposób dwuetapowy. Po pierwsze analizie podlega sytuacja klienta, tj. jego wiarygodność i zdolność kredytowa. Po drugie ocenia się ryzyko danej transakcji, tj. prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia, w którym konkretna gwarancja może być uruchomiona. Oczywiście oba te obszary oceny nie są od siebie niezależne, jednak metodologia jest zgoła odmienna w każdym z nich.
- Ocena klienta
- Podstawowym celem oceny kredytowej klienta jest oszacowanie ryzyka upadłości klienta oraz jego zdolności do spłaty zadłużenia w przypadku ewentualnej wypłaty z gwarancji udzielonej na jego wniosek. Innymi słowy, na tym etapie gwarant bada prawdopodobieństwo zaprzestania lub istotnego ograniczenia działalności przez klienta oraz oszacowuje szanse odzyskania potencjalnie wypłaconych przez siebie środków.
- Jak nietrudno się domyślić metodologia, stopień złożoności i szczegółowości badania tego obszaru będzie różna w zależności od wielkości badanego podmiotu oraz wartości wymaganych limitów gwarancyjnych. Inaczej będzie to wyglądało w przypadku małych podmiotów gospodarczych, a inaczej gdy w grę wchodzą duże spółki lub grupy kapitałowe, których zapotrzebowanie na gwarancje sięga setek milionów złotych.
- Po pierwsze w przypadku małych podmiotów i niskich sum gwarancyjnych prowadzenie głębokich i czasochłonnych analiz wydaje się wątpliwe ekonomicznie. Koszt takiej oceny może być niewspółmierny do ewentualnych przychodów, jakie może wygenerować obsługa takich klientów. Po drugie zakres dostępnych danych czy informacji jest w takich przypadkach zazwyczaj dość ubogi, a i ich wiarygodność ograniczona.
- Stąd też dla tego segmentu klientów zazwyczaj stosowane są uproszczone modele oceny. Bazują one zazwyczaj na podstawowych dokumentach księgowych (finansowych), np. PIT, CIT, księga przychodów i rozchodów. Informacja finansowa uzupełniana jest danymi z wypełnianej przez klienta ankiety, zawierającej np. informacje o posiadanym majątku, zobowiązaniach, czy poręczeniach. Wiarygodność płatniczą mają dodatkowo potwierdzać zaświadczenia z ZUS i Urzędu Skarbowego o niezaleganiu z płatnościami. Rzetelność i doświadczenie dokumentowane jest referencjami od kontrahentów.
- W przypadku klientów małych i średnich nierzadko wykorzystywane są również zewnętrzne źródła informacji. Są nimi np. biura informacji gospodarczej, które pozwalają uzyskać dane o nierzetelnych dłużnikach. Dość popularne są także usługi wywiadowni gospodarczych i firm dostarczających kompleksowych informacji o klientach, często wzbogaconych o swego rodzaju ocenę danego podmiotu (rating). Takie rozwiązania umożliwiają dość szybką ocenę wiarygodności klienta minimalnym nakładem pracy, w oparciu o informacje pozyskiwane z różnych źródeł.
- W przypadku dużych podmiotów gospodarczych, gdzie sumy gwarancyjne niejednokrotnie liczone są w milionach złotych, proces oceny ryzyka jest bardziej wnikliwy i złożony.
- Z tego też względu w praktyce proces oceny klienta podlega swego rodzaju strukturyzacji. To znaczy, że badaniu podlegają określone obszary, zaś finalna ocena, na podstawie której podejmowane są dalsze decyzje, jest wypadkową ocen cząstkowych poszczególnych obszarów.
- Niewątpliwie jednym z głównych elementów oceny ryzyka jest analiza danych finansowych. Podstawowym ich źródłem są sprawozdania finansowe. Tutaj warto zaznaczyć, że sprawozdanie finansowe to nie tylko bilans wraz z rachunkiem zysków i strat. Bardzo ważnym elementem sprawozdania są informacje dodatkowe, obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Pozwalają one lepiej zrozumieć, co stoi za liczbami prezentowanymi w bilansie oraz rachunku zysków i strat. To zaś jest warunkiem ich rzetelnej oceny.
- Z punku widzenia analityka cennym źródłem informacji są również pozostałe elementy sprawozdania finansowego, takiej jak zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym, a w szczególności rachunek przepływów pieniężnych. Ten ostatni dokument często jest pomijany w dokumentacji przesyłanej do ubezpieczycieli. Ma on jednak bardzo duże znaczenie, zwłaszcza przy ocenie obszarów związanych z płynnością finansową.
- Sprawozdaniu finansowemu towarzyszy również sprawozdanie z działalności jednostki, które zgodnie z Ustawą o rachunkowości (Art. 45) powinno obejmować istotne informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń.
- Sprawozdania finansowe określonych ustawowo, większych podmiotów podlegają badaniu przez biegłych rewidentów (art. 64 Ustawy o rachunkowości). Proces ten zwiększa wiarygodność danych i informacji zaprezentowanych w sprawozdaniu finansowym, a co za tym idzie również oceny dokonanej na ich podstawie. W szczególnych przypadkach w wyniku badania ujawnione mogą być również okoliczności budzące wątpliwości lub zastrzeżenia audytora. Stąd też podczas oceny ryzyka, weryfikacji powinno podlegać również sprawozdanie biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego.
- Analiza sprawozdań finansowych jest na pewno istotną częścią procesu oceny klienta. Jednak warto mieć na uwadze, że przedstawiane są w nich dane historyczne. Często od czasu sporządzenia sprawozdania do chwili jego oceny upłynęło wiele miesięcy. Z tego powodu dodatkowo bada się często najświeższe dane finansowe (śródroczne). Oczywiście są one zazwyczaj mniej wiarygodne i dużo uboższe niż pełne sprawozdanie, zawsze jednak niosą za sobą pewną informację.
- Pamiętać należy, iż gwaranta interesuje głównie ocena kondycji klienta pod kątem przyszłości. Dlatego też oceniając ryzyko udzielenia gwarancji, oprócz badania dotychczasowej działalności klienta, analizuje się również obszary mogące wpłynąć na jego przyszłą sytuację. Tutaj zakres badania może być bardzo różny i stosunkowo szeroki.
- Najprostszym źródłem informacji dotyczącej przyszłości jest sam klient. Stąd pojawiające się ze strony ubezpieczycieli pytania o plany i prognozy dotyczące prowadzonej działalności. W budowaniu obrazu przyszłości cenna jest też znajomość wizji i strategii klienta, pomysłu na prowadzenie biznesu i celów jakie sobie stawia w różnym horyzoncie czasowym. Nie bez znaczenia pozostaje pozycja rynkowa, siła konkurencji, czy też ocena i przewidywania sytuacji rynkowej w sektorze, w którym działa klient.
- Bardzo często weryfikacji podlega portfel zamówień klienta. Informacja o aktualnie realizowanych kontraktach pozwala przewidywać, jak może rozwijać się sytuacja badanego podmiotu w krótkim lub średnim terminie. Warto tu zwrócić uwagę, iż znajomość portfela zamówień może być również wskazówką, jakich gwarancji kontraktowych będzie potrzebował klient, co może przełożyć się później na profil ekspozycji z tytułu udzielonych mu gwarancji. Z drugiej strony powinno to również pozwolić lepiej dopasować ofertę gwaranta do potrzeb klienta.
- Ogromny wpływ na działalność danego podmiotu ma też struktura własności i osoby nim zarządzające - jakie mają doświadczenie, osiągnięcia, czy często się zmieniają. Ważne jest, czy klient w razie potrzeby może liczyć na wsparcie właścicieli, czy wręcz przeciwnie – to właściciele będą intensywnie korzystać z zysków wypracowanych przez dany podmiot, obniżając jego płynność.
- Istotnym czynnikiem wpływających na ryzyko prowadzonej działalności jest też koncentracja zarówno odbiorców, jak i dostawców. Badany jest więc stopień dywersyfikacji prowadzonej działalności, np. na ile jest ona uzależniona od jednego lub wąskiej grupy kontrahentów.
- Uwagę poświęca się również na zbadanie tzw. elastyczności finansowej klienta, w tym sposobów finansowania działalności, dostępie do nowych środków pieniężnych oraz gwarancji ubezpieczeniowych i bankowych. Tutaj prócz samej wysokości dostępnych linii kredytowych czy limitów gwarancyjnych istotne są terminy ich zapadalności, warunki spłaty, czy też obecność i wyniki testowania kowenantów stosowanych w umowach o finansowanie.
- Do tego należałoby dodać analizę obciążeń majątku klienta. Czynnik ten może mieć bowiem wpływ na zdolność do dalszego zadłużania się, ale również na skuteczność ewentualnego postępowania regresowego wobec klienta w przypadku wypłaty z gwarancji.
- Jak widać w toku oceny ryzyka klienta badanych obszarów może być wiele. Na pewno te opisane powyżej nie wyczerpują pełnej ich listy. Warto tu jednak zaznaczyć, że podejście poszczególnych ubezpieczycieli do tego tematu może się różnić.
- Ocena końcowa klienta stanowi swego rodzaju wypadkową ocen poszczególnych jej obszarów. Obecnie taka bardzo często przedstawiana jest w formie skwantyfikowanej poprzez przyznanie klientowi określonego ratingu, klasy ryzyka, czy też grade’a. Takie podejście pozwala niewątpliwe na łatwiejsze i bardziej efektywne zarządzanie ryzykiem oraz prowadzonym biznesem gwarancyjnym.
- Uzupełnieniem oceny ryzyka klienta jest zazwyczaj określenie limitów, na jakie ubezpieczyciel może się zaangażować. Dotyczy do zarówno limitu zagregowanego, jak również podlimitów na pojedyncze gwarancje lub poszczególne rodzaje gwarancji.
Maciej Wiszniewski
Nasze ubezpieczenia
Gwarancje ubezpieczeniowe Allianz
Jesteśmy tu, by Ci pomóc
Ubezpieczasz w Allianz swoją firmę. Możesz skoncentrować się na swojej działalności, klientach i celach.
My dołożymy starań, aby pomóc Ci załatwiać sprawy związane z ubezpieczeniami – szybko i wygodnie - przez internet.
Wypełnij i wyślij formularz. Powiadomimy Cię o załatwionej sprawie.
My dołożymy starań, aby pomóc Ci załatwiać sprawy związane z ubezpieczeniami – szybko i wygodnie - przez internet.
Wypełnij i wyślij formularz. Powiadomimy Cię o załatwionej sprawie.
Ten materiał reklamowy ma charakter wyłącznie informacyjny, służy przybliżeniu zakresu ubezpieczenia i nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego ani rekomendacji do złożenia wniosku lub przyjęcia oferty umowy ubezpieczenia. Dokument ten nie stanowi wzorca umownego ani części umowy ubezpieczenia. Szczegółowy zakres i warunki ubezpieczenia regulują ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikami, właściwe dla tej umowy (dostępne na stronie Centrum dokumentów), w których znajdziesz postanowienia dotyczące m.in. składki, zakresu ubezpieczenia, ograniczeń i wyłączeń odpowiedzialności Towarzystwa Ubezpieczeń Allianz Życie Polska Spółka Akcyjna oraz warunków wypłaty i zasad obliczania świadczeń ubezpieczeniowych.
Towarzystwo Ubezpieczeń Allianz Życie Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, ul. Inflancka 4B, 00-189 Warszawa, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem KRS: 0000002561, NIP 5260209975, REGON 010587003, wysokość kapitału zakładowego 95 480 000 zł; wpłacony: 87 267 500 zł. Tu znajdziesz pełne dane o spółce.
Ten materiał reklamowy ma charakter wyłącznie informacyjny, służy przybliżeniu zakresu ubezpieczenia i nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego ani rekomendacji do złożenia wniosku lub przyjęcia oferty umowy ubezpieczenia. Dokument ten nie stanowi wzorca umownego ani części umowy ubezpieczenia. Szczegółowy zakres i warunki ubezpieczenia regulują ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikami, właściwe dla danej umowy (dostępne na stronie Centrum dokumentów, w których znajdziesz postanowienia dotyczące m.in. składki, zakresu ubezpieczenia, ograniczeń i wyłączeń odpowiedzialności Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji Allianz Polska Spółka Akcyjna oraz warunków wypłaty i zasad obliczania świadczeń ubezpieczeniowych.
Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji Allianz Polska Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, ul. Inflancka 4B, 00-189 Warszawa, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem KRS: 0000028261, NIP 525-15-65-015, REGON 012267870, wysokość kapitału zakładowego: 457 110 000 złotych (wpłacony w całości). Tu znajdziesz pełne dane o spółce.